Trabzon İli Katı Atık Depolama Alanı Projesi
Solid waste management`da en önemli işlem adımlarından biri uygun yer seçimidir. Uygun yer seçimi birçok faktörün bir arada değerlendirilmesini ve analiz edilmesini gerektirir. Fakat geleneksel değerlendirme yöntemleri bu işlem için yetersizdir. Konumsal bir problem olan yer seçimi işleminde Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) teknolojileri günümüzde etkin olarak kullanılmaktadır. Bu makale raster GIS tabanlı bir Landfill Site Selection (LSS) method tanımlamaktadır. Bu method landfill site selection`ı etkileyen faktörlerin bir bütün içinde organize edildiği raster tabanlı konumsal bir veritabanı üzerinden çalışmaktadır.
Bu yöntemde sonuç ürün, katı atık depolamaalanları için uygun yerlerin değerini pixel bazında gösteren maliyet yüzeyi haritasıdır. Ayrıca bu yöntem ile Trabzon İli’nde bulunan ve yer seçimi işlemi klasik yöntemlerle yapılmış iki adet katı atık depolamaalanının evaluate’i gerçekleştirilmiştir. Bu iki katı atık depolamaalanın, cost surface map üzerindeki uygunluk değerleri, katı atık depolamaalanı için uygun yerler olmadığını göstermiştir. Bu değerlendirme sonucunda raster GIS tabanlı katı atık depolamasite selection yönteminin geleneksel yöntemlere göre daha etkili sonuçlar verdiği ispatlanmıştır.
Bu projede katı atık depolama yer seçimi işleminde işleminde Raster GIS teknolojileri kullanılmıştır. Bu teknolojiler kullanılarak oluşturulan maliyet yüzeyi haritaları karar verme mekanizmasının hızlı ve doğru çalışmasını sağlamaktadır. Raster veri setlerinin özellikle modelleme basitliği ve sınıflandırma özelliği yer seçimi işlemlerinde önemli avantajlar sağlamaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kullanılan klasik yöntemler bu bağlamda etkin çözümler sunamamaktadır.
Konumsal bir problem olan katı atık depolama yer seçimi işleminde kullanılacak konumsal verilerin doğruluğu, ölçeği ve güncelliği önemlidir. Bu tür açlışmalarda ortaya çıkan sonuçların arazi çalışmaları ile kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada bulunan Tavsanli, Kaynarca, Pinaralti ve Yenice alterntif katı atık depolamaalanları arazi çalışmaları ile control edilmiştir.
Mevcut durumda kullanılan camburnu katı atık depolamaalanı fay hatlarına yakınlığı, mevcut akarsulara yakınlığı, yerleşim alanlarına yakınlığı, havza alanı içinde bulunması; Arakli katı atık depolamaalanı ise Yanbolu ve Karadere Aquifer alanlarına olan yakınlığı, havza sınırları içinde kalması, yerleşim birimlerine yakınlığı ve turizm alanı olarak ilan edilmesinden dolayı maliyet yüzeyi üerinde aldığı değerlere göre uygun alan olarak tanımlanmamıştır. Ormanlık alanlara uzaklık, sağlık tesislerine uzaklık, eğitim alanlarına uzaklık vb. kriterler incelendiğinde bu iki alanın uygun alan olmadığı tespit edilmişitir.
Bu tür çalışmalarda idari sınırların önemli sorunlar ortaya çıkardığı görülmektedir. Uygun yer seçimi çalışmasında idari sınırlardan ziyade, bütüncül havza sınırları referans alınmalıdır. Köy, ilçe, il ve hatta ülke sınırları için bu durum geçerlidir. Bir havza içinde bulunan katı atık depolamaaynı anda birden fazla ilçeyi, ya da aynı anda birde fazla ili ve hatta ülkeyi etkileyebilir. Dolayısıyla farklı administrative boundaries içinde bulunan bu tür alanlarda solid waste management süreci idari sınırlar gözetilmeksizin bütüncül olarak yapılmalıdır.
Çıkan uygun yerlerin farklı değerlendirme methodları yardımıyla irdelenmesi ve sonuç olarak en uygun alanların belirlenmesi gerekmektedir. Bu aşamada Trabzon İli için üye olduğu Rize-Trabzon katı atık birliği dolayısyla farklı idari ve politik faktörlerin de irdelenmesi gerekebilir. Örneğin Trabzon İli`nin batısında kalan alanlar Rize İli`ne uzak mesafede kaldığı için elimine edilebilir. Ya da Rize ili için farklı katı atık depolamaalanları, Trabzon İli için farklı katı atık depolamaalanları düşünülebilir. Bu alanlar içinde en uygun olanı ise; nüfusa bağlı olarak çıkan katı atıkların miktarı, ara depolama istasyonlarının yeri vb. kriterler ayrıca irdelenerek bulunmalıdır. Bu çalışmada konumsal bir veritabanı tasarımı, yapılarak raster tabanlı GIS teknolojilerinin bu işlem için kullanılabilirliliği ve sağladığı avantajlar gösterilmiştir.